Nuretin Değirmenci’den aldığım bir mektup
Sevgili Müslüm,
Sofubekirler ile ilgili yazını okudum. Güzel ve zorlu bir araştırma yapıyorsun; tebrik ederim.
Batılı tarihçilerin binlerce kaynağı didik didik araştırarak tarih yazmalarına hayran olurum. Ne yazık ki, göçebe toplumlarda sınırlı sayıda kaynak vardır. Var olan kaynakları yerli yerinde kullanma oldukça maharet ister. Göçebe toplumlarda yaşayanların belleklerinde her oluşum diğerinden kopuktur. Bu nedenle, oluşumlar arasında ilişki kurulamaz.
Aşağıda yazacaklarım tamamen bellekte tasarladığım düşüncelerdir; dış dünya ile ilişkileri tartışmalıdır.
1-Osmanlı’da Yeniçeri Teşkilatı’nın kaldırılmasından sonra taşrada bulunan Yeniçerilere neler olduğu pek bilinmez.
2-Osmanlı’da, Tanzimat öncesi, “Vezir, ağa, yeniçeri” gibi askeri rütbeler vardı. Bu rütbeler sürekli değişebiliyordu. Moltke, “Osmanlı’da bulunduğum sürede yerimi tam anlayamadım; bazen padişahın arkasında, bazen bir yeniçerinin önünde durmak zorunda kaldım” der.
3-“Paşa” unvanı Tanzimat’tan sonra kullanılmaya başlar.
4-1831 Osmanlı-Mısır Savaşı ile Suriye’de epeyce değişiklik olur.
5-1833 Osmanlı-Mısır savaşı ile değişiklikler Çukurova’ya kadar ilerler. Örneğin, günümüzde Tarsus, Mersin, Adana’da Arap fellahlar vardır. Bunlar M. Ali Paşa ordusuna hizmet eden Mısırlı köylülerdi. Savaştan sonra bugün bulundukları yerlere yerleşirler.
6-1839 Osmanlı_Mısır savaşı (Nizip Savaşı) ile Suriye’de yeniden göçler oluşur.
7-Kürtler, hem Mısır, hem de Osmanlı ordularında savaşırlar. 1842 yılında Diyarbakır’a gelen bir seyyah kıtlıktan söz eder. Kürtlerin Osmanlı tarafında canla başla savaşmaması sonucu bazı vezirlerin kızgınlığını dile getirir.
***
Sofubekir Cuma 1860’lı yıllarda doğmuş olsa gerek. Kaç kardeştiler? Kendisi kaçıncı çocuktu?
A-Sofubekir Cuma, eğer Halepli Sofu Bekir Yeniçeri idiyse çocuğu olamaz ama torunu olabilir.
B-Vezirlerin yanında bulunan bazı hizmetlilere kavas denirdi. Sofu Bekir nasıl bir kavastı? Sofu Bekir, hangi vezirin (ya da paşanın) yanında bulunuyordu? Nizip Savaşı’nda yenilen Osmanlı vezirlerinden birinin kavası olabilir mi?
C- Sofu Bekir’in “Sofu” sıfatı, aşırı dindar olduğunu vurgular. Yeniçeri Teşkilatı’nda mı, yaşadığı çevrede mi bu sıfatı aldı acaba?
Selamlar…
20 Mart 2008
Nurettin Değirmenci
Elk. Yük. Müh.
Açıklama:
Yazının A, B ve C şıklarında Sofi Bekir bir dalgınlık ya da yanlışlık sonucu Kavas Mehmed’le karıştırılmaktadır. Yeniçeri olan Kavas Mehmed’tir, Sofu Bekir Kavas Mehmed’in oğludur, Cuma ise Bekir’in oğludur. -Müslüm Üzülmez