Röportaj-Metal Dünyası
Çevre koruma ve kontrol çalışmalarında uygulama içersinde olan ve Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüklerinde “Kalorifer Ateşçisi Kurslarında” Usta öğretici olarak ders veren: “Ateşçi ve Kalorifercinin El Kitabı”, “Çevre Politikaları ve Yasal Düzenlemeler” adlı kitapları yayınlanan Kimya Mühendisi Sn. Müslüm ÜZÜLMEZ ile yapılan röportajdır.
Metal Dünyası: İstanbul’da bu kış yine hava kirliliği gündemde. Hava kirliliğini yaratan kaynaklardan biri de konutlarda ısınma ve endüstride enerji temini için kullanılan yakma tesisleridir. Bu yakma tesislerini kimler yakabilir?
Müslüm Üzülmez: Kazanlar, İşçi Sağlığı ve İşgüvenliği Tüzüğü’nün 210. Maddesine göre “ehliyeti (veya yetkili kalorifer ateşçi belgesi) hükümet ve mahalli idareler tarafından kabul edilen kişiler tarafından işletilecektir.” Ehliyeti olmayan kişiler tarafından kazanların yakılması ve ehliyeti olmayan ateşçilerin çalıştırılması yasal açıdan suçtur.
M.D.: Peki bu ehliyetler hangi kurumlarca verilmektedir?
M.Ü.: Bazı firma veya kurumlarca düzenlenen kurslar neticesinde katılımcılara sertifikalar verilmektedir. Yasal açıdan bu sertifikaların hiçbir geçerliliği yoktur. Geçmişte ehliyetleri birçok kurum verebilmekteydi, ama bugün için bu ehliyetleri yalnız ve yalnız M.E.B. Çıraklık ve Yangın Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı Halk Eğitimi Merkezi Müdürlükleri, düzenledikleri “Kaloriler Ateşçi Kursları” neticesinde başarılı olanlara vermekler. Ehliyet almak isteyen kurum veya kuruluşlar, şahıslar bu konuda en yakın bulundukları İlçenin Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüklerine başvurmalıdırlar.
M.D.: Resmi Daire, apartman ve işyeri yöneticilerinin hava kirliliğinin azaltılması, güvenli ve sağlıklı bir kalorifer yakışının sağlanması için yasal ve teknik açıdan bilmeleri gereken hususları açıklar mısınız?
M.Ü.: Isıtma tesislerinin neden olduğu çevre ve hava kirliliğini önemli ölçüde etkileyen, yakıt tüketimini azaltmada, ısı verimini artırmada, can ve mal güvenliğini sağlamada,
a) Kazanlar mutlaka ehliyetli kişiler tarafından yakılmalı,
b) Kazanlar usulüne ve tekniğine uygun yakılmalı,
c) Umumi Hıfzısıhha Meclisi ve İl Mahalli Çevre Kurulu kararları gereği Menşe Belgesiz kömür ile petro kok ve 6 numara fuel-oil alınmaması ve ısınma tesislerinde kullanılmaması,
d) Kazan dairelerinde “Kazan Teftiş Defteri” bulundurulması, gördüğü eksiklikleri deftere işlemesi ve bir an önce eksikliklerin giderilmesinin sağlanması,
e) Yılda bir defa kazan bacasının temizlenmesi,
f) Dış hava sıcaklıklarına göre kalorifer yakışlarının sıcaklıklarının ayarlanması,
g) 18 0C üzerinde kaloriferlerin yakılmaması, 18-12 0C arasında kısıtlı yakılması, 12 0C ‘nin altında
normal yakışın sağlanması,
h) Arızaların zamanında giderilmesi,
ı) Kazan dairelerin her zaman temiz; araç gereçlerin tam, temiz ve kullanıma hazır tutulması,
j) Kömür kazanlarının haftada en az iki defa, fuel oil kazanlarının ise haftada en az bir defa temizlenmesi,
k) Valilik Makamınca açıklanan uyarı kademelerine uyulması,
l) Kusurlu görülen ateşçi veya yöneticinin tespiti halinde cezai işleme tabi tutulacağı, bu cezanın apartman giderlerinden sayılmayacağı, doğrudan doğruya ateşçi ve yönetici tarafından ödeneceği,
m) Isıtma alanı 3.000 m? olan binalara “sulu sistem baca gazı arıtım cihazı” yani filtre takılacağı vs. gibi hususları bilmeleri gerekir.
M.D.: Peki yukarıda açıklanan hususlara uyulmadığında bunlara ilişkin yasal yaptırımlar neye göre ve kim tarafından yapılmaktadır.
M.Ü.: İstanbul Valiliğinin 03.10.1988 tarih ve 1 no’lu kararı ile 19 Kasım 1988 tarih ve 19994 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinin 53. maddesi gereğince uyarı kademelerinde alınacak önlemler tebliği” (ki bu Tebliği her yönetici okumalıdır) ve Umumi Hıfzısıhha Meclisi Kararlarında cezalara ilişkin hükümler bulunmaktadır. İşlenen suçun niteliğine göre 5442 sayılı İl İdaresi Kanununun 9/Ç ve 11/C maddeleri uyarınca alınan tedbirlere uymayanlar hakkında, aynı Kanununun 66. maddesi delaletiyle T.C.K.nun 526. maddesi ve 3301 sayılı Kanunla değişik 2872 sayılı Çevre Kanununun 20-21 ve 23. maddeleri uyarınca cezai işlem yapılmaktadır. Cezalar doğrudan doğruya mahallin en büyük mülki amiri taralından verilir.
M.D.: Uyarı kademelerinden söz ettiniz, açıklarmısınız?
M.Ü.: 2 Kasım 1986 tarih ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinin 53. maddesinin 4. bendinde “Hava Kirliliğinin çok hızlı artış gösterdiği durumlarda uyarı kademeleri uygulanır. Uyarı kademeleri kürtdioksit ve partikül maddelerinden ileri gelen hava kirlenmeleri için aşağıdaki gibidir.
……………….SO2 (μ/m3) …… Havada asılı partikül madde (μ/m3)
1. Kademe 700 …………………………………..400
2. Kademe 1000 …………………………………600
3. Kademe 1500 …………………………………800
4. Kademe 2000 ……………………………….1000
NOT: Verilen değerler 24 saat ortalamasıdır.
Hava kalitesi sınır değerleri aşılarak, hava kirliliği bu kademelere ulaştığında bölge özelliklerine göre alınacak tedbirler Valilikçe tebliğ halinde yayımlanır” hükmü bulunmaktadır. Yönetmeliğin bu maddesine dayanılarak İstanbul Valiliği 03.10.1988 tarih ve 1 no’lu kararıyla Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 53. Maddesi Gereğince Uyarı Kademelerinde Alınacak Önlemler Tebliğini yayınlamıştır. Amaç, hava kirliliğini kontrol altına almak, etkisini en aza indirmektir.
M.D.: Çok kısa bu önlemleri açıklar mısınız?
M.Ü.: Kısaca;
a) I. Kademe uyarınca genel önlemlere ek olarak kaloriferler gündüz yalnız iki defa toplam 8 saati geçmemek üzere 4’er saat yakılacaktır. 2.3. sınıf gayri sıhhi müesseseler %50 kapasite ile çalışacaklardır.
b) II. Kademe’de I. Kademeye ek olarak kaloriferler 3’er saat yakılacak ve I. Sınıf gayri sıhhi müesseseler %50 kapasite ile çalışacaklardır.
c) III. Ve IV. Kademelerde kaloriferler yakılmayacak, 1.2.3. sınıf gayri sıhhi müesseseler çalışmayacaklardır. IV. uyarı kademesinde kimse sokağa çıkmayacak, kapı ve pencereler açılmayacaktır. Çünkü: hava kirliliği ölümcül bir boyuta ulaşmıştır.
M.D.: Yöneticilerin bilmeleri gereken hususları açıkladınız. Kaloriferci-Ateşçilerinde bilmeleri ve uymaları gereken hususları açıklar mısınız?
M.Ü.: Bunlar sırasıyla şunlardır:
a) Kazanlar usulüne ve tekniğine uygun yakılacaktır, Tüm cihazlar kullanım talimatına uygun çalıştırılacaktır. Yerli linyit kömürü, yakma kazanında kullanılıyorsa yastıklama tekniği ile ithal kömür kullanılıyorsa balıksırtı tekniği ile kazanın yakılması gerekir,
b) Kazan, gaz kanalı ve baca temizlikleri zamanında yapılacaktı,
c) Oluşan arızalar zamanında yöneticiye haber verilecektir,
d) Kazan dairesinde kaloriler kazanı yandığı sürece havalandırma penceresi açık tutulacaktır,
e) Yakma saatlerine uyulacaktır.
f) Kazan dairesi her zaman temiz tutulacak, yanıcı, parlayıcı ve parlatıcı maddeler kazan dairesinde bulundurulmayacaktır,
g) Kullanılan araç, gereçler tam, ve her an kullanıma hazır tutulacaktır,
h) Yapılan bakım, onarım, temizlik günü kazan teftiş defterine işlenecektir. Alınan yakıtların fatura, irsaliye ve menşe belgelerinin tarih ve sayıları ile yakıt, cins ve miktarı da deftere işlenecektir. Gelen denetim elemanlarının istemesi halinde, defter gösterilecektir,
ı) Diş hava sıcaklığına göre kazanlar yakılacaktır.
M.D.: Yerli Linyitlerde yastıklama tekniği, ithal kömürlerde balıksırtı tekniğinden söz ettiniz. Nedir bu yastıklama ve balıksırtı?
M.Ü.: Kazana kömür atılacağı zaman, yani kazanın beslenmesinde yerli linyit kullanılıyorsa, yeni atılacak kömür dış hava sıcaklığına ve binamızın ısı ihtiyacına göre ızgaranın tamamına yayılmayıp, yarısına yastık şeklinde atılır. Diğer yarısındaki alevin üzeri kapatılmayacaktır. Bu durumda yeni atılan kömürden çıkan yanıcı gazlar, ızgaranın diğer yarısındaki alev ve buradan ocağa giren yanma havası ile kolayca yanma olanağı bulacak ve issiz bir yanma sağlanacaktır buna yastıklama usulü yakma denir.
İthal kömür kullanılıyorsa, dış hava sıcaklığına ve binanın ısı ihtiyacına göre gerekli kömür ocağı tam ortasına arkadan Ön doğru balık sırtı şeklinde atılır. Ocağın sağında ve solundaki kor ateşin üzeri
kapatılır Buna da balıksırlı yakma tekniği denir.
M.D.: Son olarak biraz da Kazan Teftiş Defterinden söz eder misiniz? Bu defter hangi kurumdan alınmalıdır?
M.Ü.: Kazan Teftiş Defterini hiç bir kurum vermemektedir. Kazan dairesinde yasal açıdan bulundurulması zorunlu olan bu defterler normal kırtasiye dükkanlarından alınan defterlerdir. Resmi dairlerde daire amirliği bu defterin bütün sayfalarına numara verecek, mühürleyecek, defterin başına hangi binanın kazan dairesinde bulunacaksa, adres ve isim yazılacak “Kazan Teftiş Defteri” olarak kullanılacağı belirtilecektir. Özel sektör ve apartman yöneticileri ise bu defteri aynı şekilde tasdik ettireceklerdir.
M.D.: Teşekkür ederiz.
M.Ü.: Asıl ben teşekkür ederim.
Metal Dünyası
Maden, Metalürji, Makine, Otomasyon, Malzeme ve İmalat Teknolojisi
Sayı 9/ Yıl Ocak 1994