Geri kalmış toplumlarda zaman kavramı yoktur veya çok az gelişmiştir.
Toplum olarak genelde zaman hovardasıyız. Okuma alışkanlığımız pek fazla değil; yazma alışkanlığımız ise hemen hemen yok gibi. Çalışan insanlarımızın çoğu zaman darlığından, vakitlerinin olmayışından şikâyet edip kitap okuyamadıkları mazeretine sığınır. Ayni mazereti işyeri sahipleri de ileri sürer. İşsizler zaten okumaya hiç zaman(!) bulamaz! Çok kişi de okuma ve yazma konusunda ya henüz daha okuma-yazma yaşına gelmediğini ya da artık yaşının çok ilerlediğini, yaşlandığını ileri sürerek bahaneler uydurur. Oysa okuma-yazmanın ne yaşla ne de zamanla doğrudan bir alakası var.
Bu yazımda yaşanmış gerçek yaşam öykülerinden örnekler vererek, okuma-yazmanın yaş ve zamana bağlı olmadığını, tamamen alışkanlıklarımıza, kültürel yapımıza ve gereksinimlerimize bağlı olduğunu anlatmaya çalışacağım.
İşte size yaşını umursamayanlara birkaç örnek:
•Klasik Batı müziğinin önde gelen isimlerinden Mozart, konser vermeye başladığında sadece 6 yaşındaydı. Saraydan Kız Kaçırma adlı ünlü bestesini ise 25 yaşında tamamladı.
•Dünyaca ünlü Alman şair, yazar Goethe, ilk şiirlerini 10 yaşında iken yazdı.
•Beethoven, ilk eserini 13 yaşında iken besteledi.
•İngiliz şair Alexander Pope, ilk sonelerini 14 yaşında yazdı.
•Handel, ilk operasını 14 yaşında iken yazdı.
•Francis Bacon, büyük eseri Noum Organum’u 15 yaşında iken yazdı. Bir yıl sonra ise artık Aristo’nun felsefesindeki hataları gösterecek kadar derin düşünebiliyordu.
•Makedonya Kralı Büyük İskender, Gordion Savaşı’nı kazandığında 17 yaşındaydı.
•Bill Gates, mikro bilgisayarları çalıştıran ilk yazılımı 20 yaşında tasarladı. Arkadaşı Paul Allen ile birlikte Microsoft şirketini kuran Gates, bugün dünyanın en zengin işadamıdır.
•Sultan İkinci Mehmet, kendisine Fatih unvanını kazandıran İstanbul’un fethini gerçekleştirdiğinde 21 yaşında bulunuyordu.
•Isaac Newton, Yerçekimi Kanunu’nu keşfettiği zaman 24 yaşında idi.
•İngiliz romancı Charles Dickens, dünyada pek çok insan tarafında okunan Pickwick Papers (Pickwick’in Belgeleri) adlı büyük eserini yazdığında 25 yaşındaydı.
•Benjamin Franklin, uzun yıllar ülkesinde en çok okunan ve bugün de okunmakta olan Fakir Bir Adamın Almanağı isimli kitabını 26 yaşında iken yazdı.
Ruhen genç olan enerji dolu ihtiyarlara örnekler:
•Kristof Kolomb, Amerika’yı keşfe çıktığı ilk yolculuğunda 50 yaşını aşmış durumdaydı.
•Pasteur, kuduz aşısını bulduğunda 60 yaşındaydı.
•Heykeltıraş Rodin, 70’inden sonra sanat dünyasına önemli yapıtlar kazandırmaya devam ediyordu.
•Mimar Sinan, kalfalık dönemi eseri olarak nitelendirdiği Süleymaniye Camii’ni bitirdiğinde 70 yaşını geçmişti. Ustalık eseri olarak saydığı Selimiye Camii’ni tamamladığında ise yaşı 86 olmuştu.
•Michelangelo, Vatikan Sistina Şapeli duvar resimlerini yapmaya başladığında 70 yaşında idi. Rönesans döneminin ünlü sanatçılarından olan Michelangelo, en ünlü eseri olan Pieta’yı (İsa Peygamberi annesi Meryem’in kollarında gösteren heykeli) tamamladığında ise 87 yaşındaydı.
•Galileo Galilei, Ay’ın günlük ve aylık hareketlerinin çizimlerini yaparken 73 yaşındaydı.
•Kant, Ahlak Metafiziği ve Antropoloji adlı eserlerini yazdığında 74 yaşına gelmişti.
•Önde gelen Rönesans sanatçılarından biri olan Tintoretto, 22×9 metre ebadındaki ünlü Cennet tablosunu yaptığında 74 yaşındaydı.
•İtalyan bestekâr Giuseppe Verdi, ünlü operası Otello ‘yu bestelediği zaman 75 yaşında idi. Ayrıca 80 yaşında iken Falstaff’ı, 85 yaşında iken de Ava Maria’nın bestesini tamamladı.
•Şarlo karakteriyle tanınan, sessiz sinemanın en önemli ismi Charlie Chaplin, 76 yaşında film yönetmenliği yaparak hâlâ işinin başındaydı.
•Goethe, en büyük eseri Faust’u ölümünden bir yıl önce, yani 82 yaşında bitirmişti.
•Thomas Hobbes, Yunanca bir eser olan The Odyssey’i İngilizceye çevirdiği zaman 87 yaşında idi. Bir yıl sonra, İlyada’yı yine Yunanca aslından tercüme çalışmalarına başladı.
•Anatole France 80, Aziz Nesin 80, Thomas Hardy 88, George Bernard Shaw ise 94 yaşında iken üretmeye, yazmaya ve sanat dünyasına yeni eserler kazandırmaya devam ediyorlardı.
•Yaşar Kemal 84 yaşında olmasına rağmen yeni eserler vermeye devam ediyor.
Boş vakit var mı?.. Örnekler:
•Dr. Darwin, köy köy arabasıyla gezerken fırsat buldukça düşüncelerini küçük kâğıt parçalarına not eder ve daha sonra yazacağı ünlü Contemplations kitabının altyapısının oluşmasını sağlar.
•Elihu Burritt, eski ve yeni 18 kadar lisan ile, 22 Avrupa lehçesini bir demirci olarak hayatını kazandığı sıralarda, iş aralarında kendine oluşturduğu çalışma zamanları sayesinde öğrenir.
•Mason Good, Lucretius adlı eserin tercümesini araba içinde, Londra’da hastalarını ziyarete giderken yapar.
•Madame de Genlis, eserlerinden önemli bir kısmını ders verdiği asilzadeleri beklerken oluşan boş zamanlarda yazar.
•Burney, Fransızca ve İtalyancayı müzik dersi vermek için bir öğrencinin evinden diğerine giderken yolda, at üzerinde öğrenir.
•A. Lincoln, bir çiftçinin yanında çalışırken verilen dinlenme aralarında kitap okuyarak bazı okulları dışarıdan bitirir. Bakkal çıraklığı yaparken de müşteri olmadığı zamanlarda kitap okuyup ders çalışarak liseyi tamamlar, ardından hukuk fakültesinden mezun olarak avukatlık yapar. Daha sonra A.B.D. başkanlığına kadar yükselir. (Kaynak: Akın Alıcı, Hayata Yön Veren Öyküler, Epsilon Yayınları, İstanbul 2005, s. 36, 37, 38, 42.)
***
Tarihte iz bırakmış örnek insanlardan ders çıkartalım, zamanımızı boşa harcamayalım; kendimize, ailemize, yaşadığımız coğrafyaya ve dahası insanlığa faydalı olmaya çalışalım. Çünkü “hiç kimseye faydalı olmamak, tam mânâsıyla kıymetsiz olmak demektir.”
28.07.2007 tarihinde http://kusadasiplatform.tr.gg sitesinde,
10.08.2007 tarihinde Ergani Haber gazetesinde yayımlandı.