Birinci Dünya Savaşı’nda Şehit Düşen Erganililer Kimlerdir?

Haber-Yorum

23 Nisan kutlama şenlikleri başladı.

“23 Nisan”, 23 Nisan 1920’te “Egemenlik kayıtsız şartsız milletinindir” şiarından hareket edilerek toplanan Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı gündür.

Demokratik bir cumhuriyet özlemiyle halkımızın 23 Nisan Bayramı’nı kutlarken, elime geçen Milli Savunma Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu bir CD’den çıkarttığım Erganili Şehitler Listesi’ni (Tablo-1) ve Diyarbakır Anıtpark’taki plâketler üzerinde yazılı isimlerden hazırladığım Milli Mücadele Gazileri Listesi’ni (Tablo-2) kamuoyunun bilgisine sunarak, bu anlamlı güne -azıcık da olsa- bir katkımın olmasını istiyorum.

Bir bilen var mı, Osmanlı İmparatorluğunun yenilgisini hazırlayan Birinci Dünya Savaşı’na Ergani’den kaç kişi askere gönderildi? Bu gidenlerin kaçı döndü, kaçı esir düştü, kaçı firar etti, kaçı kayboldu, kaçı yaralandı ve kaçı öldü? Yine, bu Dünya Savaşı yenilgisinin ardından başlatılan “Ulusal Kurtuluş Savaşı”na kaç Erganili katıldı; katılanların kaçı esir düştü, kaçı firar etti, kaçı kayboldu, kaçı yaralandı, kaçı öldü ve kaçı geri dönebildi?

Bu sorulara kısmen yanıt bulabilmek için çok uğraştım, ne yazık ki detaylı bilgilere ulaşamadım. Ama yine de Çayönü’nden Ergani’ye: Uzun bir yürüyüş kitabımda Erganili Milli Mücadele Gazileri ve Şehitleri Listesi’ni eksik de olsa sunmuştum. Kitapta yer alan bu listeyi oluştururken, Diyarbakır’da Anıtpark içinde bulunan Anıt’ın üzerinde çakılı plâketlerden yararlanmıştım. Yakın bir zamanda Tarih Bilim Uzmanı Abdurrahman Üzülmez, -sağ olsun- Milli Savunma Bakanlığı’nın Şehitlerimiz (5 cilt) kitabının CD’sini gönderdi.

MSB’nın Şehitlerimiz kitabının CD’sini inceledim. İncelediğim CD, kitabın tümünü kapsıyor. İçindekiler bölümünde; Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı-Yunan Savaşı, Trablusgarp Savaşı, Birinci Dünya Savaşı, Kore Savaşı, Kıbrıs Hareketi anlatılmakta ve illere göre “Şehit Listeleri” bulunmaktadır. Bu listelerde şehitlerin Adı, Baba Adı, Doğum Yılı, Ölüm Tarihi, Ölüm Yeri, Askerlik Şubesi ve İlçesi tablo halinde sunulmuştur. Listelerde, Askerlik Şubesi ve Doğum Yeri belli olmayanlar da var. Yani bu listeler de tam değil, belgesi olmadığından listelerde yer almamışlar da var.

Abdurrahman Üzülmez, CD ile birlikte gönderdiği mektupta, Osmanlı literatüründe “Şehit”in muharebede düşman silahıyla öldürülen kişiye denildiğini, belgelerde şehit bu anlamda kullanıldığını; kazaen, hastalıktan veya başka nedenlerle ölenler ayrı ayrı yazılırmış diye yazmaktadır. Ve yine mektubunda CD’nin içeriğinden anlaşıldığı kadarıyla, oluşturulan listeler tümünü kapsamadığı; tabi birde çoğunun aslında firar edenlerin oluşturduğu ve belgelerde “gaip” (kayıp) geçenler ile gaziler var olduğunu ve bunların listelerinin de daha sonra yayınlanacağını yazmaktadır.

Ben, sadece CD’deki Diyarbakır Şehit Listesi’ni taradım. Bu listeye göre, Diyarbakır ilinden toplam 497 adet şehit gözükmektedir. Diyarbakır Askerlik Şubesi’nden giden şehit sayısı 133, Silvan’dan giden şehit 45, Maden/ Bakır Maden’den giden şehit 38, Ergani’den giden şehit 27, Lice’den giden şehit 26, Çermik’ten giden şehit 18, askerlik şubesi yazılmayanlar 69, geriye kalanlarda değişik il, ilçe veya başka yerlerden giden şehitlerdir.

Söz konusu CD’deki listeleri tarayıp bir Erganili Şehitlerin Listesi oluşturdum (Tablo-1). Aşağıda İlçesi ya da Askerlik Şubesi Ergani diye yazılan şehitlerin listesini sunuyorum:

Söz konusu CD’deki listeleri tarayıp bir Erganili Şehitlerin Listesi oluşturdum (Tablo-1). Aşağıda İlçesi ya da Askerlik Şubesi Ergani diye yazılan şehitlerin listesini sunuyorum:

Yorum:
Tarihte yaşananlar ve elde edilen başarılar öyle “bazıları”nın sunduğu gibi yalnızca “birileri”nin eseri de değildir. Bunun böyle olmadığının kanıtı yukarıda sunulan belgeye benzer sayısız belgelerdir.

Diyarbakır ve Ergani’den yüzlerce, binlerce insan gönüllü veya emir gereği savaşlara katıldı; kimisi şehit, kimisi gazi ve kimisinin de ne olduğu dahi bilinmedi, kayboldu. Şimdi kimse kalkıp ırkçılık, “bölücülük” yaparak, “Türkiye Türklerindir” demesin!

Bu ülke için, Kürtler de en az Türkler kadar kanlarını, canlarını vermiştir. Türkü, Kürdü, herkes Cumhuriyet’in kuruluşuna katkı sağlamıştır. Usta şairlerimiz Ahmet Arif hani soruyor ya: “Üsküdar’dan bu yan lo kimin yurdu!” diye. Sorulan soruya vereceğimiz doğru yanıt, bizi doğru sonuca götürecektir: Bize, bu yurdun kimin yurdu olduğunu daha net gösterecektir! Gerçi bu yurt, bu vatan sonradan Kürtleri, Alevileri, Ermenileri, Süryanileri, Keldanileri; devrimcileri, demokratları, sosyalistleri… sevmese de; bunlar yurtlarını, vatanlarını sevmeme gibi bir lüksün içerisine hiç düşmediler. “Evlatlarını sevmeyen vatan sevilmeyen vatandır ” diyen Suriyeli yazar ve şair Adonis El-Akra’nın düşüncelerine sadece saygı duydular.

20 Nisan 2007 tarihli Ergani Haber gazetesinde -birinci sayfada- haber yorum olarak yayımlandı.