Müslüm Üzülmez
Kimya Mühendisi
İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü
Tüketim, toplum hayatının ve bunun yanında ekonomik faaliyet alanının en kapsamlı ve en karmaşık yanlarından birini oluşturmaktadır.
Einstein her ne kadar; “Çağımızda bir önyargıyı ortadan kaldırmak, bir atomu parçalamaktan daha zordur” diyorsa da, ekonomik ve sosyal ilerleme, gelişen teknoloji, artan nüfus, insanların ihtiyaçlarının çeşitlenmesi ve artması; moda-özenti, promosyon, taksitli satışlar ve reklam gibi etkenlerle oluşturulan yapay ihtiyaçların genişlemesi yerleşik tüketim kalıplarının yıkılmasını, kırılmasını ve değişmesini getirmektedir. Dahası bu gelişmeler, doğrudur diye bellemiş, benimsemiş olduğumuz bütün eski alışkanlıklarımızı, görüşlerimizi zorlamaktadır. Bu bağlamda; eski düşünce tarzları, eski öğretiler, eski yaşama biçimleri, eski tüketim alışkanlıkları geçmişte ne kadar etkili olursalar dahi artık bugünün gerçeklerine uymuyorlar.
Yeni değerler ve teknolojilerin, yeni jeopolitik ilişkilerin, yeni yaşama biçimleri ve haberleşme yöntemlerinin etkisiyle ortaya çıkan bu dünya; yeni fikirleri, yeni alışkanlıkları, yeni yaşama biçimlerini dayatmakta. Artık yarının dünyasını, dünün ve bugünün kalıpları içine sıkıştıramıyoruz. Örneğin; yeni, modern ve teknolojik olarak ileri ürünlerin piyasaya sunulması ve toplumda bunlara olan talebin artması, gelişen kitle haberleşme araçları (Radyo-TV’ler, kablolu TV’ler, alıcı-verici telsizler, telefon ve cep/mobil telefonlar, gazete-dergi-kitap ve broşürler, bilgisayar ve bilgisayar teknolojisi, internet kullanım ağı vs.) büyük bir hoparlör gibi yayın yaparak ülke, bölge, ırk, aşiret, dil farkı gibi engelleri aşıp toplumda geçerli ve yaygın olan imajların standartlaşmasını sağladığı yetmezmiş gibi, ayrıca günlük yaşamımızı sürdürebilmek için gereksinim duyduğumuz bilginin yapısını da değiştirmiştir. İnsanların gelir düzeyleri yükseldikçe, özellikle gıda harcamaları azalırken, ulaştırma-haberleşme, ev ve bakım (deterjan, kozmetik ve benzeri vs.) harcamaların payı hızla yükselmektedir. Anadolu insanındaki tüketim alışkanlıkları sürdürülebilir tüketim alışkanlığı olmasına karşın, sanayiinin gelişmesiyle oluşan veya oluşturulan tüketim alışkanlıkları sürdürülebilir olmaktan artık çok uzaklaşmıştır.
Yaşamımızı sürdürmek için üretim ve tüketim şarttır. Ama, üretim ve tüketimden kaynaklanan her türlü kirlenmeye karşında, geliştireceğimiz politika ve sürdürülebilir kalkınmayla bu kirlenmeyi en aza indirmenin yolunu da bulmamız gerekir diye düşünüyorum. Bu nedenle, sağlıklı bir yaşamı destekleyen, yaşadığımız çevreye zarar vermeyen ve bireysel isteklerimizin ifadesi olan ihtiyaçlara dair bir anlayış geliştirilmelidir. Bu anlayışla, sürekli ve dengeli bir tüketim için, tüketicilerin bilinçlendirilmesine yönelik eğitici programlara ağırlık verilmeli; teknolojik seviyeye uygun üretim araçları kullanılmalı, kaliteli ve ucuz ürünler piyasaya sürülmelidir.
Tüketim ve üretim kalıplarının oluşma ve değişme eğilimlerinin sürdürülebilir kalkınma ve çevrenin korunması ilkesi ile uyumlu hale getirilmesi için, istenen ve beklenen politikaların oluşturulması ve politikaların, programların, projelerin uygulanması süreçlerinde başarılı olmanın ön koşullarından biri ve başta geleni de, gerek yerel yönetimlerin gerekse gönüllü kuruluşların ve medyanın bu süreçlerin hepsine aktif bir biçimde katılımlarının sağlanmasıdır. Yani katılımcılık olmadan başarı şansını yakalamamız çok çok zor.
Bilinçli ve aydınlatılmış tüketici toplum, refahının artmasına ve sürdürülebilir kalkınma sürecine katkıda bulunacaktır. Moral, etik, estetik, politik ve çevre bakımından kötü durumda olan, yozlaşmış ülkeler/toplumlar ne kadar gelişmiş ve zengin olurlarsa olsunlar, bunlar ileri toplum sayılmazlar (Örneğin, petrol zengini Arap ülkeleri gibi). Dünya daha geniş bir ilerleme kavramına doğru gitmektedir. Bizlerin ileri bir toplum olma ve çağdaş toplumlar içerisinde saygın bir yer edinme görevi önümüzde durmaktadır. Günümüzde ilerleme artık maddi ölçülerle değerlendirilmiyor!
Kimya Teknolojileri
Sayı 62, Şubat 2006
Ve Çevre – Convert 2007 de yayımlandı.