Antakyalı arkadaşım Arif Okay’la Nisan ayının güzel bir günü bir simit sarayında güzel güzel çay içip sohbet ederken, çok ilginçtir, arkadaşım kendisinde Ergani’deki lise boykotunu birinci sayfasında haber yapan Kırıkhan ilçesinde yayınlanan Dağyeli gazetesinin olduğunu söyledi. Bunu duyunca çok sevindim. Meraklandım. Hemen en yakın zamanda gazete sayfasını scan edip göndermesini rica ettim. Sağ olsun ricamı kırmayıp gönderdi. Teşekkür ederim.
Ergani ilginç bir yer gerçekten. 30 Temmuz 1965 tarihinde Ergani’de asker uğurlamasında yaşanan talihsiz bir trafik kazasındaki devlet organlarının sergilemiş olduğu sorumsuzluğu protesto etmek için 2 Ağustos 1965’te bir yürüyüş yapılır. Ali Güzel tarafından yürüyüşte okunan bildirinin tam metni taa Tokat’ta yayınlanan haftalık Alınteri gazetesine 12 Ağustos 1965’te haber olur. 21 Aralık 1970 tarihinde Ergani Lisesi‘nde bir boykot olur, boykot taa Kırıkhan’da yayınlanan günlük Dağyeli gazetesine 27 Aralık 1970’te haber olur. Bunlar gibi kim bilir daha neler var? Benzer ilginçlikleri bulup tek tek çıkartmamız lazım.
Dağyeli gazetesinde yayınlanan boykotla ilgili haberi paylaşmak istiyorum. Ama önce toplumsal belleğimizi tazelemek için Lise Boykotu’nu kısaca anımsamakta yarar var.
Ergani Lisesi‘nde boykot 21 Aralık 1970 tarihinde başladı. Uzun süre devam etti. Türkiye’de liselerde yapılan ilk boykot veya boykotlardan biriydi. O günlerde Türkiye gençlik hareketinde yükselen devrimci dalganın kasabamızdaki bir yansımasıydı.
Boykot olduğunda Liseden mezun olmuştum ben. Ergani’de değildim. Bire bir boykotu yaşamadım, boykotun kendisini göremedim. Ama yarattığı etkiye çok yakından tanık oldum, çünkü yankısı büyük olmuştu.
Boykotun içinde olan, o günleri ve o günlerin heyecanını, devrimci coşkusunu yaşayan arkadaşlar bu boykotu mutlaka kaleme almalı bence. Yazılacak anıların harika olacağını düşünüyorum.
Lise boykotu tertip komitesinde: Abdurrahman Demir, Mahpare Gülben, Mustafa Kuzu ve Müfit Subaşı yer almışlardı. Bunlar benim tespitlerim. Başkaları da olabilir.
Boykottaki istekler kısaca şunlardı:
1. Öğretmen eksikliğinin giderilmesi,
2. Okul laboratuvar malzemelerinin temin edilmesiydi.
Boykot başlar başlamaz Türkiye genelinde yankı yarattı. O dönem DDKO Yayın Bülteni-8‘de yayınlanan boykota ilişkin yazı bunun örneğidir. Bültende aynen şunlar yazılmakta:
“Ergani’de devrimci kavga yoğunlaşıyor
1970 yılı Ergani köylülerinin ve devrimcilerinin birleştiği bir dönemdir. Kımıl felaketini ve banka kredilerini protesto eden köylüler ve devrimciler, komando zülmune ve milli baskıya yiğitçe karşı çıktılar.
Ergani’liler liselerine öğretmen verilmemesini liseyi işgal ederek protesto ettiler. Devrimci lise öğrencileri de boykot ilan ederek, halk çocuklarına eğitimde gösterilen eşitsiz duruma karşı mücadele bayrağını açtılar.
Köylü ve liseli devrimci gençler Ergani’de kurulan ve halka zulmetmeye başlayan faşistlere (ülkü ocaklarına) karşı daha bilinçli mücadele verebilmek için 400-500 genç bu faşist baskılar karşısında bir araya gelmesini bildiler.” (Devrimci Doğu Kültür Ocakları Dava Dosyası I, Komal Yayınları, Ankara -1975, s. 566.)
Boykot süresince okul yaklaşık olarak 40 gün kapalı kaldı. Boykot sona erdiğinde tertip komitesindekilerin tümü sürgün edildi. Ardından da 12 Mart Muhtırası verilince birçok öğrenci ve öğretmen hakkında dava açıldı. Türkiye Öğretmenler Sendikası –TÖS üyesi birçok öğretmen ve Ergani Devrimci Doğu Kültür Ocakları –DDKO‘nun birçok üye ve yöneticisi boykotu teşvikle suçlandı. Öğrenci ve öğretmenler Sıkıyönetim Mahkemeleri‘nde yargılandı. Diyarbakır-Siirt İlleri Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcısı tarafından, öğretmenlerin “lisede başlatılan öğrenimin boykot hareketinde öncülük ettikleri ve öğrenimi sekteye uğratacak şekilde öğrencileri kanunlara itaatsizliğe teşvik ettikleri ve kasaba içinde bu boykottan dolayı öğrenci velileri arasında devleti kasten Erganiye öğretmen vermediği görüşünü yayarak cemiyetin muhtelif sınıfları arasında genel cemiyet için tehlikeli bir tarzda kin ve adalet duyguları yarattıkları” bile iddia edildi. (D.Bakır-Siirt İlleri Sıkıyönetim Kom. Mah. As. Savcılığı’nın 24.9.1971 gün ve 1971/73-115 sayılı İddianamesi.)
Bu lise boykotunu bizatihi yaşayanlardan biri de Fevzi Karadeniz’dir. Fevzi, yazdığı Eski Zamanlar kitabında hem bu boykotu ve hem de çok ilginç bir vakayı, devlet “görevlisi” “Marksist Müdür”ü bizlere mizahi bir dille anlatmıştır. (Eski Zamanlar, Pencere Yayınları, İstanbul-2001, s.60-61)
Lise boykotu ile ilgili çok sonra edindiğim bazı bilgileri Çayönü’nden Ergani’ye Uzun bir yürüyüş kitabımda “Türkiye Gençlik Hareketinde Bir İlk: Lise Boykotu” başlığı altında yazmıştım. (Çayönü’nden Ergani’ye Uzun bir yürüyüş, İstanbul-2005, s.221-226)
Kırıkhan’da yayınlanan günlük Dağyeli gazetesi ise, boykotla ilgili sıcağı sıcağına önemli bilgiler vermekte. Gazetedeki haberi vermeden önce, gazetenin kimlik bilgilerini vermek istiyorum. Dağyeli logosu altında “Hak ve Hürriyet Yolunda Günlük Toplumcu Gazete” yazılmakta. Sahibi: Ali Göçmen. İdare Yeri: Kanatlı Caddesi No 14 KIRIKHAN. Fiyatı 25 Kuruş, Kuruluş Tarihi: 23/Temmuz/1959 olarak belirtilmiş. Ergani Lisesi’ndeki boykotun haberi 27 Pazar/ARALIK–1970 tarihinde Sayı 1697’de “Ergani lisesi kapanınca tepkiler arttı” başlığıyla çıkmış.
Bu haberi olduğu gibi, yazım hatalarına bile dokunmadan bilgilerinize sunuyorum:
“Ergani -Öğretmensizlik nedeniyle dersleri boş geçen Ergani lisesinde öğrenci velileri çocuklarını okula göndermemek suretiyle boykota başlamıştır. Geçen Salı günü 1500 liseli öğrenci ilçede sessiz bir yürüyüş yapmış, Milli Eğitim Bakanlını protesto etmişlerdi. İl Orta Öğretim Müdürlüğü Milli Eğitim bakanlığına acele kaydı ile gönderdiği yazıda şöyle denilmektedir.
‘Ergani Lisesi süresiz olarak kapatılmıştır. Öğretmen yokluğu yüzünden öğrenci velilerinin başlattığı boykot nedeniyle ilçe halkının tansiyonu çok yükselmiştir. İlçede Emniyet kuvvetlerinin yetersizliği yüzünde muhtemel olaylara karşı Diyarbakır’dan jandarma ve polis kuvvetleri istenmiştir.’”
Dağyeli’ndeki haber bu kadar.
***
Ergani’de toplumsal uyanışın ilklerinden olan kımıl mitingi, elektrik yürüyüşü, lise boykotu ve bunların ardından gelişen devrimci mücadeleyi gelecek nesillere aktarmak, yazmak gerekiyor. O günlerde, o coşkulu mücadelelerin içersinde olan arkadaşlar şimdi ortayaş veya ortayaşın üstünde sonbaharlarını yaşamaktalar. Kendimizle birlikte anılarımızı götürmemeliyiz diye düşünüyorum. Ecel kapımızı çalmadan, son görevimizi yapıp toplumsal belleğin oluşmasına birazcık katkıda bulunabilirsek, çorbada birazcık tuzumuz olursa bence hiç fena olmaz. Ne dersiniz?
7 Mayıs 2010 tarihinde:
Ergani Haber gazetesinde yayımlandı.