Bugün artan taşıt sayısına paralel olarak yakıt tüketimi ve bu tüketimin sonucu soluduğumuz hava her geçen gün biraz daha kirlenmektedir.
Petrol fiyatlarının sürekli yükselmesi ve egzoz gazlarının hava kirliliğine katkıda bulunması nedeniyle artık yakıt tasarrufu yapmak kaçınılmaz olmuştur.
Bütçemize katkı, hava kirliliğine ise olmamak için araçlarımıza gereken önemi vererek ve sürücü olarak taşıtlarımızı ekonomik kullanarak, maksimum yakıt tasarrufu sağlamaya çalışmalıyız.
Temiz bir çevre ve yakıt tasarrufu sağlamada taşıta bağlı tasarruf önlemleri için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
Motor: Yeni bir motorun intibak devresinde, kullanma talimatına uygun biçimde hareket edilmesine dikkat edilmelidir. İyi bir kullanım taşıtın uzun süreli, randımanlı ve ekonomik çalışmasını sağlar.
Akümülatör (Akü): Yakıt tüketiminin az olması için akünün tam şarjlı olması gerekir. Tam şarjlı bir akü, güçlü bir kıvılcım meydana getirerek silindirde tam yanmanın meydana gelmesini sağlar.
Akünün tam randımanlı çalışması için, akü gözlerindeki elektrolit seviyesinin göz plakalarının bir santim üstünde olması gerekir. Kimyasal aşınmaya uğramış veya gevşemiş olan akü kafaları ve kablo başları şarj dinamosunun devamlı çalışmasına neden olur ve veya aynı zamanda elektrik akımına fazla direnç göstererek aküdeki cereyanı kısa zamanda boşaltır. Bu ise yakıt tüketimini arttırır.
Bujiler: Bujilerden biri arızalı olduğu zaman aynı yakıt tüketiminde katedilecek yol %10 oranında daha az gidilmiş olunur.
Uzun süre arızalı buji ile çalıştırılan bir taşıtta, hem motor zarar görür, ömrü kısalır, hem de yakıt tüketimi önemli ölçüde artar.
Platin ve avans ayarı: Yanlış yapılmış platin ve avans ayarı motorların daha fazla yakıt tüketilmesine neden olur.
Yeni bir platin ve doğru yapılmış ayarla gereksiz yakıt tüketimi önlenebilir. Ancak bobin, meksefe, distribütör kapağı ve kömürü, tevzi makarası, buji kabloları bağlantıları da unutulmamalıdır. Elektrik sistemindeki arızalar %10 daha fazla yakıt tüketimine yol açar.
Karbüratör: Karbüratör, yakıt ve havayı belli oranda birleştirerek karışım gazını meydana getirir. Gerekli bakım ve ayarı yapılmaz, arızalar giderilmezse motor randımanlı çalışmaz ve fazla yakıt tüketimine neden olur.
Hava filtresi: Bir motorlu taşıtın tükettiği her litre yakıta karşılık ortalama 7-8 m3 hava gereklidir. Kullanılan hava miktarı azalınca kullanılan yakıt miktarı artar. Kirli bir hava filtresi yakıt tüketimini %10 oranında arttırır. Hava filtresinin taşıtın kullanma talimatına göre kullanılması ve zamanında değiştirilmesi lazımdır.
Arızalı veya ayarsız jikle: Arızalı veya ayarsız jikle hem motorun arızalanmasına yol açar, hem de %30 oranında yakıt sarfiyatına neden olur.
Motor ısındıktan sonra karbüratör hava kelebeğini açmayan bir jikle tertibatı motorun ihtiyacı olduğundan çok fazla yakıt emmesine yol açar.
Motor aşınmasının fazla olması ve düşük kompresyon: Kaçıran supaplar, silindirin, segmanların ve pistonların ve pistonların aşınması, silindir kompresyonunun düşük olmasına, motorun gücünün düşmesine ve dolaysıyla yakıt tüketiminin artmasına neden olur.
Mavi egzoz dumanı, aşınmış segmanları belirten ilk tehlike işaretidir. Bu durumda, motorun en kısa zamanda bakımının yapılması gerekmektedir.
Yakıt boruları ve yakıt deposu: Yakıt boruları ve bağlantılar ile yakıt deposunun kaçaklara karşı sık sık kontrol edilmesi gerekir. Buralarda meydana gelebilecek sızdırmalar yakıt kaybına neden olduğu gibi, çok büyük tehlikelere de sebep olur.
Lastikler: İyi şişirilmemiş lastikler, sürtünme ve dönme direncini arttırdığından %5 fazla yakıt tüketimine neden olur.
Lastiklerin havası sık sık kontrol edilmelidir. Havanın az olması sürtünmeyi arttırır, gücünü azaltır. Lastikler dönmeye karşı direnç gösterirler.
Radyal lastiklerde direnç diğerlerine göre daha az ısınır ve %5-10 yakıt tasarrufu sağlar.
Rot ayarı ve balans: Ayarsız bir ön takımı, sürtünme ve sürüklenmeye neden olduğundan, lastikleri aşındırdığı gibi yakıt tüketimini de arttıracaktır.
Yılda 2 kez ya da 10. 000 km.’de bir rot ve balans ayarı yaptırmak gerekir. Rot ve balans ayarının bozulmaması için ani duruşlardan, kaldırım kenarlarına çarpmaktan ve kasislerden daima kaçınılmalıdır.
Bozuk fren: Frensiz bir taşıt serseri bir kurşuna benzer. Taşıtın nereye gideceği ve ne yapacağı belli olmaz. Netice olarak tamiri imkânsız kazalara ve ekonomik kayıplara yol açar.
Frenlerin devamlı olarak kusursuz ve faal olması için, balataların iyi ayarlanması gereklidir. Fren balataları ayarsız ve sıkı ise tekerlek dönüşü zorlanır, gereksiz yere fazla yakıt tüketimine neden olur.
Soğutma sistemi: Motor, gerektiğinden daha düşük veya daha yüksek ısıda çalıştığı zaman yakıt tüketimi otomatik olarak artar. Kış ve yaz mevsimlerine girerken, soğutma sistemi kontrol edilmelidir.
Motor şanzıman ve diferansiyel yağları: Motorlu taşıtların kullanma talimatlarında belirtilen özellikte yağların kullanılması gereklidir. Kullanılması gereken yağdan daha kalını kullanılırsa aşırı ısınmaya ve fazla yakıt tüketimine, daha ince kullanılırsa yağın oluşturduğu film çok ince olacağından çabuk aşınmalara neden olur.
Motor yağı zamanında değiştirilmelidir. Aksi halde sürtünmeler artar, güç düşer, parçalar çabuk aşınır ve yakıt tüketimi de %5-10 dolayında artar. Ayrıca porye bilyaları, aks bilyaları, mafsal istavrozları vb. Parçaların zamanında yağlanmaları yakıt tasarrufu ve taşıtın ömrü bakımından önemlidir.
Bozuk debriyaj: Debriyajın bozuk olması ve kaçırması verimi düşürür, şanzıman dişlerini aşındırır ve aşırı yakıt tüketimine neden olur. Ayrıca aracın yolda kalmasına neden olabilecek kadar önemli bir arızadır. Zaman kaybedilmeden tamiri yapılmalıdır.
Egzoz: Egzoz sistemindeki bozukluklar yakıt tüketimini direkt olarak etkiler. Sistemin tıkanık olması, egzoz borusunun aşınması, susturucunun çürümesi gibi nedenler olağan egzoz dolaşımını zorlaştırır. Motor randımanını zorlaştırır. Yakıt tüketimini arttırır. Aşırı çevre kirliliğine neden olur.
Egzoz dumanı: Egzoz borusundan siyah duman çıkıyorsa bu fazla yakıt ve az hava kullanıldığını gösterir. Siyah egzoz dumanının önemli bir ikaz işareti olduğu unutulmamalı.
Egzoz borusundan mavi duman çıkıyorsa, bu durum motorun yağ yaktığının işaretidir.
Gri-beyaz duman, yanma koşullarının iyi ve yanmanın da tam olduğunu gösterir.
Yakıt pompası ve yakıt: Yakıt pompasının basıncı yüksek ise gereksiz yere fazla yakıt kullanılmasına neden olur.
Bakımı yerinde ve her türlü kontrolü yapılmış bir taşıtın çekişinde düşme olur veya ara sıra motor stop ederse, bunun nedenini yakıtta aramak gerekir.
Koruyucu bakım: Bir şeyin iyi bir şekilde çalışması, iyi bir durumda kalması için verilen emeğe bakım denir. Her makinada olduğu gibi taşıtlarında uzun süre arızasız ve verimli çalışması için zaman zaman bakıma ihtiyaçları vardır. Koruyucu bakımı, günlük, haftalık, aylık ve genel bakım şeklinde ele alıp, ona göre yapmakta yarar vardır. Taşıtlarda gerektiği şekilde ve zamanında yapılan bakımla, mal ve can güvenliğinin yanında, ayarsızlıklar sonucu oluşan yakıt kaybı da önlenerek, yakıt tasarrufu sağlanmış olunur. Yakıt tasarrufu ulusal servetin tasarrufudur. Ayrıca, ekonomik değeri olan araçların korunması ve onarımı da oldukça önemlidir. Bakımlı bir araç bakımsız bir araca oranla daha az yakıt tüketmesi nedeniyle daha az çevreyi kirletir. Kısaca koruyucu bakım;
-Başta yakıt tüketimi olmak üzere işletme masrafını azaltır.
-Arızalardan dolayı meydana gelen zaman kaybını en az seviyeye indirir.
-Arıza oluşmadan önce yapılan planlı onarımlarda, arızadan sonra yapılacak onarıma karşı daha az insan gücü, uzmanlık ve parçaya ihtiyaç duyulacağından, onarım masraflarını azaltır.
-Koruyucu bakım ile aşınan ve araç emniyetini tehlikeye sokan parçaların erken tespiti ile kazaların önüne geçilir. Sürücünün güvenliği sağlanmış olur.
-Bakımla yakıt tasarrufu sağlanarak çevre kirliliği az da olsa önlenmiş olunur.
Müslüm Üzülmez
Kimya Mühendisi
İstanbul Ticaret
İstanbul Ticaret Odası Yayın Organı
18 Kasım 1994, Sayı: 1837