Motorlu Taşıt Sürücüleri ve Sürücü Kursu Öğretmenleri İçin
Müslüm Üzülmez, Kendi Yayını, Temmuz 1995, İstanbul, 131 sayfa.
ÖNSÖZ
İstanbul’da nüfusun hızla artması ve yanlış kentleşme ile birlikte; kalitesiz yakıt kullanımı, ısı yalıtımının olmayışı, enerji tasarrufuna dikkat edilmemesi, iyi seçilmemiş soba ve kalorifer kazanlarının kullanılması, trafikteki araç sayısının artması, yolların ihtiyaca cevap vermemesi, trafikteki araçların bir kısmının eski ve bir kısmının da bakım ve ayarlarının zamanında gerektiği şekilde yapılmaması gibi nedenlerle hava kirliliği insan ve çevre sağlığını tehdit eder boyutlara ulaşmıştır.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı olarak hava kirliliğini azaltmak ve hava kalitesini korumak için temiz-kaliteli yakıt temini, ısı yalıtımı-enerji tasarrufu konularında gerekli çalışmaları yaparken; aynı zamanda iyi yakma sistemlerinin yani soba ve kazanların ön plana çıkartılması, mevcut kalorifer kazanlarının iyileştirilmesi; işyerlerinden kaynaklanan kirliliklerin aralıksız denetimlerle kontrol altına alınmasın da çalışmaktadır.
Hava kirliliği tabii ki yalnız konutlardaki ısınma ve endüstriden kaynaklanmamaktadır. Hava kirliliği ile gürültü kirliliğine de etki eden diğer bir kirlilik kaynağı da trafikteki motorlu araçlardır.
İstanbul’da bugün bir milyondan fazla araç trafiğe kayıtlı olup, bunların yarısının hareket halinde olduğu düşünülürse, trafikten kaynaklanan kirliliğin boyutunun büyüklüğü ortadadır. Bu nedenle araç egzoz gazlarının kirletici etkilerini azaltmak için; araçların motor yapılarında değişiklikler konusunda yapılan çalışmalara hız verilmeli, temiz yakıt kullanılmalı, kalalitik konvertör ve kurşunsuz benzin kullanımı yaygınlaştırılmalı, sürücüler düzenlenecek kurslarla yaygın şekilde eğitilmelidir.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi olarak genelde hava kirliliğini ve özelde de araçlardan kaynaklanan kirliliği en az düzeye düşürmek için yoğun bir çalışma içerisindeyiz. Bu amaçla Başkanlığımızca alınan bir adet benzinli ve bir adette dizel araçlar için “Egzoz Gazı Ölçüm Cihazı” ile Belediyemiz ve bağlı kuruluşların araçlarının egzoz gazları kontrol edilmekte, kirliliğe olacak araçların trafiğe çıkması engellenerek bakıma alınmasını sağlamaktayız. Belediyemiz ayrıca;
- Otobüs sayısını artırarak, mevcut otobüslerini yenileyerek, toplu taşımacılığa gerekli önemi vererek araçlardan kaynaklanan kirliliği azaltmaya,
- Yollarda bakım, onarım, asfaltlama, sinyalizasyon, yeni yol ve kavşak düzenlemelerine ağırlık vererek trafik akışını hızlandırmaya, trafik yükünü hafifletmeye,
- Metro, hızlı tramvay çalışmalarını kesintisiz sürdürerek; ulaşımda, toplu taşıma sistemlerini petrol dışındaki yakıtlara dayalı sistemleri yaygınlaştırmaya,
- Doğalgazın konut ve işyerlerinde en geniş şekilde kullanımını sağlamaya çalışarak, sağlıklı bir çevrede yaşamak için, imkânlarını halkımızın hizmetine sunma gayreti içerisindedir.
Belediyemiz bu çalışmalarının yanında araç sürücülerinin eğitilmesi ve çevreye daha duyarlı olmalarına da önem vermektedir. Bu bağlamda İstanbul Esnaf Odası’nın “taksi, minibüs ve servis araçları mal sahibi ve şoförlerinin mesleklerini yürütebilmelerini temin için düzenlediği eğitim kursları”na teknik elemanlarını “Çevre Bilgisi” dersleri için görevlendirmiş bulunmaktadır.
Sürücülerle ilgili çevre eğitimi konusunda var olan noksanlığı gidermek için Belediyemizin teknik elemanlarından Kim. Müh. Müslüm ÜZÜLMEZ’in hazırlamış olduğu “Motorlu Taşıt Sürücüleri ve Sürücü Kursları İçin ÇEVRE EL KİTABI”nın sürücülerin eğitiminde katkı sağlayacağını ummaktayım.
Temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşamak arzusuyla tüm araç sürücülerine başarılar diler, kazasız belasız yolculuklar temenni ederim.
15.06.1995
Doç.Dr. Mustafa ÖZTÜRK
Çevre Koruma ve Geliştirme Daire Başkanı
“ÇEVRE EL KİTABI” ÜZERİNE
Çevre sorunlarının, insan sağlığının korunmasından kültüre ve doğal varlıkların korunmasına kadar birçok konuyu içerdiği, ulusal ve uluslar arası boyuta kadar da uzandığı bilinmektedir.
Bu sorunlardan önemli bir kısmını hava ve gürültü kirliliği oluşturmaktadır. Bu kirlilikler hızlı nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşme gibi olguların etkisiyle gittikçe önem kazanmakta ve insan sağlığını tehdit eden boyutlara erişebilmektedir.
Hava kirliliği ve gürültü kirliliğini yaratan kaynakların başında motorlu kara taşıtları gelmektedir. Bir insanın 24 saatte ihtiyaç duyduğu havanın bir tek aracın 10 dakika çalışması ile tehlikeli hale dönüştürülmesi, konunun önemini belirtmede yeterli olacağı kanısındayım. Buna bir de olumsuz meteorolojik koşulları, artan araç sayısını, yürümeyen trafiği, araç bakım ve kullanımı gibi faktörleri ilave ettiğimizde tehlike bir kat daha artmaktadır.
Yaşantımızda önemli yeri olan ve kullanımından vazgeçemeyeceğimiz motorlu kara taşıtlarının yukarıdaki olumsuzluklarını en alt düzeye indirmek için araçların imalatları aşamasında, trafik yol ve güzergâhları ile işaret levhalarının belirlenmesinde ve nihayet sürücü gibi unsurların içerisinde birçok faktörlerin dikkate alınması gerekmektedir.
Özellikle motorlu araç sürücüleri ile çevreye duyarlı her kesimin bugününe ve geleceğine ışık tutacağına inandığım bu eserin onlara ayrıca üstlerine düşen sorumluluğu yerine getirmelerinin mutluluğunu kazandıracaktır.
Uzun yıllar İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü’nde beraber çalışmaktan onur duyduğumuz meslektaşım Müslüm ÜZÜLMEZ’in çevreye duyarlılığını, bu yeni eser ile de görmekten büyük mutluluk duymakta ve devamını dilemekteyiz.
Saygılarımla…
26.06.1995
Metin YELDAN
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı
Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü
Müdür Yardımcısı
SUNUŞ
Eğitim, insan ile yaşam arasında bir köprü görevi görmektedir. İnsanın içinde bulunduğu çevrede oluşan tüm değişikliklere uyumu, onun eğitilmesi ile olasıdır.
Bugün ülkemizde çok sayıda kamu veya özel kurum kendi hizmet alanları ve özelliklerine göre toplumsal kalkınmaya katkıda bulunmak amacıyla yaygın eğitim yapmaktadır. 1980’li yıllardan sonra büyük kurum ve kuruluşlar, örgüt yapılarında değişiklik yaparak, kendi bünyelerinde eğitim birimleri kurmaya başlamışlardır. Bu kuruluşların eğitim faaliyetleri ve programlarına bakıldığında hizmetiçi eğitim şakilinde olduğu veya genelde kültür ve bilgi düzeyini yükseltmeyi amaçlayan programlar olarak düzenlendiği görülmektedir. Burada siz taşıt sürücüsü kurs “Usta Öğreticiler”ine verilen eğitim de, bu eğitim faaliyetlerinin bir parçasıdır. Kurs süresince sizlere motorlu taşıtlarla ilgili çevre bilgisi konusunda gerekli bilgiler verilmeye çalışılacaktır.
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun temel ilkelerinden biri de, “yalnız resmi ve özel kurumlarda değil, aynı zamanda evde, çevrede, işyerinde, her yerde ve her fırsatta” eğitimi gerçekleştirmektir.
Eğitimli bir insan; hem bir hayat sürmek, hem de hayatını kazanmak için gerekli mesleki donanıma sahip kişidir. Eğitimli bir insan, işini iyi bilir ve işini daha iyi yapar. Çalıştığı işte daha yararlı olur. İş bilgisi, görgü ve becerileri artar. İnsanların işte yaptıkları hatalar en az düzeye iner.
Bu bağlamda, MEB Hizmetiçi Eğitim Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen “Direksiyon Eğitimi Öğretici Kursu”nun çevre açısından amacı; motorlu karayolu taşıtlarının egzozlarından çıkan gazlar ile trafikten kaynaklanan gürültünün çevreye verdiği zararlar; siz sürücü kursların “Usta Öğreticiler”i ve kursiyerlere öğretilerek, motorlu araçlardan kaynaklanan çevre sorunlarının çözümünde ve çevrenin korunup geliştirilmesinde sizlerin ve sizlerin yetiştirip eğiteceği motorlu taşıt sürücülerine katkıda bulunmaları hedeflenmektedir.
Bugün nüfusu 10 milyonun üzerinde olan İstanbul’da 1992 yılı verilerine göre 681 bin otomobil, 73 bin kamyon, 70 bin kamyonet, 27 bin minibüs, 21 bin otobüs, 58 bin otomobil olmak üzere toplam 930 bin motorlu taşıt bulunmaktadır. 1994 yılı verilerine göre ise İstanbul’da günde 1 milyon 150 bin ile 1 milyon 700 bin arası araç trafiğe çıkmaktadır. Bu sayı başka kentlerden gelenlerle birlikte yaklaşık 1,5 milyona ulaşmaktadır. İstanbul’da her gün 400 araç trafiğe katılmaktadır. Taşıtların %40 nın seyir, %60 nın park halinde olduğu tahmin edilmektedir. İstanbul’da 44 kapalı, 231 açık toplam 275 otopark vardır. Bu otoparkların araç kapasitesi 30 bin adettir. Bunların yanında trafikle ilgili aşağıdaki bilgileri bilmekte yarar vardır. İstanbul’da;
Bir taşıta düşen kişi sayısı…………………: 7
Kavşak Sayısı…………………………………….: 1050
Trafik Polisi………………………………………: 1217
Trafik Polisi başına düşen kişi sayısı…: 7830
Trafik Polisi başına düşen araç sayısı.: 927
Rakamların korkunçluğu ortada. Normal işletme koşullarında, emisyon kontrol donatımsız bir taşıtın günde yaklaşık 2 kg .’ı geçen bir kirletici emisyona neden olduğu söylenmektedir. Taşıtların önemli bir bölümünün, motor performansı ile ilgili bakım, ayar ve kontrolden yoksun olduğu dikkate alınırsa, İstanbul’daki 1,5 milyon taşıtın bir yılda yarattığı kirletici emisyon ortalama 3 milyon kg.’mı geçtiğini söyleyebiliriz. Ayrıca, İstanbul’da endüstrinin, ticaretin, turizmin, kültürel etkinliğin ve nüfusun yoğun oluşunu da unutmamalıyız. Dahası yeryüzü trafiğindeki yarım milyar taşıta her yıl 19 milyon taşıtın ilave edildiği ve 6 milyon ton karbonmonoksit her gün artarak, insan bedenindeki alyuvarları tahrip etmektedir. İşte bu anlatılanları bilince çıkardığımızda, bu kursların önem ve gerekliliğinin ne kadar yaşamsal olduğunu daha iyi anlamış oluruz. Bu nedenle çevre kirliliğine karşı mücadelede siz taşıt sürücülerine de çok büyük görevler düşmektedir. Sizlerin kurslardan alacağınız bilgilerin katkısıyla bu görevi en iyi şekilde yerine getireceğinize inanmaktayım. Çünkü;
Çevre kirliliği ile mücadele, güzel yaşama hizmettir. Bu dünya bizim. Bu yurt hepimizin. O halde… Hep birlikte havamıza, suyumuza, toprağımıza sahip çıkalım. En güzel yurt, her insanın kendi yurdudur. Yurdumuza sahip çıkalım. “Karanlığa küfür edeceğimize bir mum yakalım”. Ne mutlu yüreklerinde insan ve doğa sevgisi taşıyanlara…
Bu kitabın basımında katkıda bulunan değerli dostlarıma ayrı ayrı teşekkür eder, tüm taşıt sürücülerine başarılar dilerim. Saygılarımla…
Müslüm ÜZÜLMEZ
Kimya Mühendisi
İÇİNDEKİLER
Önsöz
“Çevre El Kitabı” üzerine
Sunuş
Çevre eğitiminin önemi
BİRİNCİ BÖLÜM
Çevre sorunları ve insan sağlığına etkileri
1.Çevre nedir?
2.Çevre sorunları ve bu sorunların çevre sağlığına etkileri
2.1.Çevre kirlenmesinin kaynakları
2.2.Çevre kirliliği çeşitleri ve insan sağlığına etkileri
2.2.1.Toprak kirliliği ve etkileri
2.2.2.Katı atık kirliliği ve etkileri
2.2.3.Su kirliliği ve etkileri
2.2.4.Gürültü kirliliği ve etkileri
2.2.5.Hava kirliliği ve etkileri
İKİNCİ BÖLÜM
Taşıtlardan kaynaklanan çevre kirlilikleri, kontrolü ve yasal önlemler
1.Taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği
1.A.Taşıtlardaki kirletici kaynaklar
1.B.Taşıtlardan kaynaklanan kirleticiler
1.C.Taşıt emisyonlarını etkileyen özellikler
1.D.Egzoz gazının insan sağlığına etkileri
1.E.Egzoz gazlarının yol açtığı kirliliğin önlenmesi ve kontrolü
*Motorlu taşıtlarda benzinin buharlaşması
1.F.Taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliğinin önlenmesi ve kontrolüne ilişkin yasal düzenlemeler
1.F.1.Karayolu Trafik Yönetmeliği
1.F.2.Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik
1.F.3.Araçların Muayene İstasyonlarının Açılması ve İşletilmesi Hakkında Yönetmelik
1.F.4.Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği
1.F.5.Çevre Bakanlığı’nın (92/1) Tebliği
1.F.6.İstanbul Valiliği’nin Tebliği
1.F.7.İstanbul Büyükşehir Belediye Encümen Kararı
1.F.8. İstanbul İli Mahalli Çevre Kurulu Kararı
1.F.9.Egzoz Gazlarının Ölçümüne İlişkin Tebliğ
1.F.10. Egzoz Gazlarının Ölçümüne İlişkin Protokol
1.F.11.TS 11236/Mart 1988 Emisyon Sınır Değerleri
1.F.12.TS 11365/Nisan 1994 Dizel Motorlu Taşıtlarda Egzoz Gazı Ölçüm Metodu ve Sınır Değerleri
1.F.13.TS 11366/Nisan 1994 Benzinli Taşıtlarda Egzoz Gazı Ölçüm Metodu ve Sınır Değerleri
2.Taşıtlardan kaynaklanan gürültü kirliliği
2.1.Taşıtlardaki gürültü kaynakları
2.2.Taşıtlardan kaynaklanan gürültünün etkileri
2.3.Taşıtlardan kaynaklanan gürültünün önlenmesi
2.4.Gürültü ile ilgili yasal düzenlemeler
2.4.1.Gürültü Kontrol Yönetmeliği
2.4.2.Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik
2.4.3.Azami Dış Gürültü Seviyesi Hakkında Tebliğ
2.4.4.Azami Dış Gürültü Seviyeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ
2.4.5.Çevre Bakanlığı Genelgesi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Taşıtları ekonomik kullanarak yakıt tasarrufu ve çerce korumaya katkı
1.Taşıta bağlı tasarruf önlemleri
2.Taşıt sürücülerine bağlı yakıt tasarrufu
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Motorlu taşıt sürücüleri için bazı yararlı pratik bilgiler
1.Şehrin başlıca yollarını, kavşaklarını, havaalanlarını, otobüs terminalini, tren istasyonlarını, hastaneleri, okulları, spor alanlarını, toplantı meydanlarını ve benzeri yerleri bilmenin yararları
2.Günün saatlerine göre trafiğin yoğunluğunun takip edilmesi ve gereken güzergâhların bilinmesinin önemi
3.Tarihi ve turistik yerleri bilmenin yararları
4.Şehir haritası ve rehberlerden yararlanmanın gereği
BEŞİNCİ BÖLÜM
Motorlu taşıt sürücülerinin uymaları ve bilmeleri gereken kurallar
EKLER
1.Aracınız çevreci mi?
2.Saygılı ve görgülü sürücü
3.Çevre bilgisi sınav soruları
4.Şehir şoförünü uzun yolda bekleyen tehlikeler
5.Cep telefonları yakıt buharını ateşleyebilir
6.Taşıt sürücüleri için çevre sözlüğü