Kürt siyasi grupları içersinde geçmişte yer almış bazı arkadaşlar zaman zaman benden Şevki Bey’in mezar yerini sorduklarında bu konuda bir bilgimin olmadığını söylemiştim.
Bu sormalardan çok sonra, 14-29 Mayıs 2013 tarihleri arasında Ergani’de (Diyarbakır) bulundum. Bu bulunuşum esnasında gazeteci arkadaşlarla sohbet ederken, tesadüfen gazeteci Murat Babacan, Şevki Bey’in Mezarı’nı görüp görmediğimi sordu. Ben de görmediğimi ve nerde olduğunu da bilmediğimi söyledim. Murat, “Abi, ben ve Mehmet Oğuz eski Ergani harabelerini gezerken tesadüfen Şevki Bey’in Mezarı’yla karşılaştık. Hemen fotoğrafını çektik. Fotoğrafı bizde var, istersen sana verebiliriz” diye açıklamada bulundu. Ve Mezarın Ergani-Maden Karayolu’nun kuzey tarafında eski şehir harabelerinin orada bulunduğunu, ama oraya ne isim verildiğini bilmediğini söyledi.
Fotoğrafı aldım, sonrada mezar yeri hakkında bilgi edinmeye çalıştım.
Edindiğim bilgilere göre, Şevki Bey’in Mezarı Zülküf (Makam) Dağı’nın eteğinde güney-batı yönünde Karaçortan ile Zukar Efendinin Bahçesi’nin üst kısmında bulunan mezarlıkta bulunmaktadır. Mezarı gidip görme şansım olmadı, sadece fotoğraftan mezar taşını inceleyebildim. Mezar taşında; “Abdullah Oğlu Şavki Yıldırım, Doğum Tarihi 1305, Ölüm Tarihi 1341” yazılmakta. Buradaki ölüm tarihi Miladi takvime göre 1922/1923 tarihlerine denk gelmektedir. Mezar taşında yazılı olan bu tarih doğru değildir, çünkü Şevki Bey, Şeyh Sait İsyanı’ndan sonra, yani 1925 sonrasında öldürülmüştür.
Yine Ergani’de bulunduğum dönemde sevgili arkadaşım Sedat Eroğlu’nun Gülbaran’ın Gülleri kitabı piyasaya çıktı. Bu kitapta (s.362-365) “Şevki Efendi (Yıldırım)” başlığı altında şevki Bey’in ailesi ve hayat hikâyesi hakkında kısada olsa taze yeni bilgiler yer almaktadır. Bu bilgileri aktarmak istiyorum. Sonrasında mezarın fotoğrafını ve ardından da 30 Mayıs 2008 tarihinde Ergani Haber gazetesinde yayınlanan “Şevki Bey ve Hakkındaki Kimi Bilgiler” başlıklı yazımı konuya ilgi duyanların belki bir işine yarar diye paylaşmak istiyorum.
Şevki Bey Kimdir?
“Ergani’nin eski belediye başkanlarından Şevki Efendi h. 1305 (m. 1887/88)’de Ergani’de dünyaya gelir. Annesi Eğilli İsmailoğulları’ndan olan şeyhlerden birinin kızıdır. Babası Abdullah Efendi’dir.
Ailecek Şengal’den gelmedirler. Şengal’in Ezidilerindendirler. Yıldırım ailesi Şengal’den getirilip bir kısmı Eğil’de, bir kısmı Ergani’de iskân edilir.
Yıldırım ailesi Şengal’den geldikleri için Ergani’deki köylülerce “Mala Şengo”, şehirlilerce de “Şengolar” olarak tanınır.
Şevki Efendi’nin yaşamı, belediye başkanlığı, Şeyh Said isyanındaki rolü ve öldürülmesi ile ilgili farklı rivayetler vardır.
Şevki Efendi’nin yaşamı hakkında, yerel kaynaklardan edinilen bilgiler ışığında şunlar söylenebilir.
Şevki Efendi, bölgedeki ağa ve beyler ile ilişkileri oldukça iyidir. Yaşadığı dönemde, astığı astık, kestiği kestik, Ergani ve çevresinde derebeyi gibi davranan biridir.
Ermeni tehciri sonrası Ergani’nin değişen demografik yapısını fırsata çevirip, Ergani merkezde hüküm sürmek için şehrin önde gelen aileleri de yanına alır. Bu güç ve statü mücadelesi sonucu halefi olduğu belediye başkanı Osman Nuri Beyle husumete düşer.
1924 yılı sonlarına doğru Osman Nuri Bey, belediye başkanlığından alınır, yerine Şevki Efendi atanır.
Şeyh Said isyanında, isyanın başarılı olacağı düşüncesi ile Şeyh Said’ten yana davranır. Ergani’nin denetimini üstlenir.
İsyan bastırılıp, Şeyh Said ile arkadaşları idam edilince, kendisi ve beraberinde kardeşi Abdullah Efendi hakkında arama kararı çıkarılır. Bundan sonra kaçak yaşamaya başlar.
Uzun kaçış döneminde ailesini görmek için Ergani’ye gelir. Yapılan ihbar sonucu Ergani’de evlerine yakın bir yerde ele geçer. En küçük kardeşleri Rüştü Efendi henüz çocuk olmasına rağmen annesi tarafından evlerinin avlusunda bulunan kuyuya sarkıtılmak suretiyle kurtarılır.
Şevki Efendi, kardeşi Abdullah Efendi ile birlikte Elazığ’da bulunan İstiklal Mahkemeleri’ne götürülmek üzere yola çıkılır. Ancak Ergani çıkışında Kınêr köyü yakınlarında kardeşi ile birlikte kurşuna dizilir. Mezarı bugün “Şevki Bey Deresi” diye anılan yerdedir.
Şevki Efendinin katledilmesi üzerine oğlu Şevki Şefik’e hamile olan eşini, Şevki Efendinin kardeşi Rüştü Efendi ile evlendirirler. Osman Nuri Efendi aileye sahip çıkar. Oğlu Neşet Bey’in kızı Sermet Hanım’la Şevki Efendi’nin oğlu Şevki Şefik’le evlendirir. Sermet Hanım, Aziz Yıldırım, Acar Yıldırım ve Aleaddin Yıldırım’ın anneleridir. Rüştü Efendiden ise Hayri, Zülküf, Namık ve Nafiz Yıldırım doğar.” (Sedat Eroğlu, Gülbaran’ın Gülleri, Kent Işıkları Yayınları, 2013-İstanbul, s.362.)
Şevki (Yıldırım) Bey’in Mezarı
Açıklama: Yazının bundan sonrasında 30 Mayıs 2008 tarihinde Ergani Haber gazetesinde yayınlanan “Şevki Bey ve Hakkındaki Kimi Bilgiler” başlıklı yazım yeralmaktadır.
30 Haziran 2013 tarihinde ve sonrasında:
http://www.gelawej.net de,
http://www.ergani.gen.tr de,
http://www.erganisoz.com da,
http://www.erganihaber.net de yayımlandı.