Yazının öncesi:
I – Tarih Nasıl Yazılır?, Tarih ve Yerel Tarihçi
II – Tarih Üzerine, Tarih Nasıl Yazılır?
III – Bellek ve Akdeniz
6. Söylemek Yazmak
Okuma listemde olan tarihle ilgili kitapların okumasını tam bitirmiştim ki, -benim için- bir sürpriz oldu. Kıymetli hemşerim, sevgili hocam M. Şehmus Güzel’in kaleme aldığı Söylemek Yazmak(*) adlı kitabının yayımlandığı haberini aldım. Kitabı hemen temin edip bir solukta okudum.
M. Şehmus Güzel, kitabında geçmişimizi iyi bilmek, kendimizi tanımak ve tanıtmak ve özellikle tarihleri es geçilmek, unutturulmak istenen halkların tarihinin eksiksiz yazılabilmesi için sözlü tarihin önemine vurgu yaparak sözlü tarihin araç gereçlerini öneriyor ve bu tarihin nasıl yaratılabileceği konusunda örnekler veriyor. Halkların geçmişi, günü ve dolayısıyla geleceği açılarından sözlü tarihin belirleyici rolüne dikkat çekiyor, şu noktaların altını çiziyor:
“Söz yazmak kadar yazmak ta söz kadar önemlidir. Hele sözü sözlü tarihe çevirebilirsek. Tarihimizin bilinmesi, ortak hafızamıza sahip çıkılması için ikisine de ihtiyacımız var: Söze de yazıya da. Dahası araç gereçlerimiz sayesinde sözden sözlü tarihe ulaşabileceğiz. Sözün önemlerinden biri burada.
Sözlü tarih, kuşaklar arasında, farklı halklar arasında, insanlar arasında neredeyse karşı karşıya konuşmak olanağı veriyor. Bu tarih çünkü aynı zamanda paylaşılan tarihtir. Anlatanla dinleyenler arasında. Sözlü tarih karşılıklı ilişkiler demetidir. Tarihîdir. Toplumbilimsel ve insanbilimseldir. Ve kalıcıdır.
Sözlü tarih çünkü, geçmişi, gelecek için saklama olanağı verir. Sözlü tarih çünkü her türlü resmi tarihin örtmelerine, çarpıtmalarına, yalanlarına ve uydurmalarına karşı namusumuzun korunması, onurumuzun bir bayrak gibi dikilmesidir.
Babalarımızı, analarımızı, nene ve dedelerimizi belki yaşarken gördük, ama kaçının sesini bugün duyabiliriz? Kaçının anılarını aktarabiliriz? Kaçının suretini, resmini, fotografını aile albümlerimizden çıkarıp gösterebiliriz? Kaçımızda aile albümü var?
Atalarımızla, ana-babalarımızla, nine-dedelerimizle ve diğer büyüklerimizle belki konuşabildik, ama onların anlattıklarını, kasete almamız, hele filme çekmemiz daha güzel olmaz mı(ydı)? Yeni yaşam biçimlerinin, yeni alışkanlıkların herkesi, herbirimizi dört bir yandan kuşattığı, geleneklerimizi kemirdikleri, bizi allak bullak ettikleri günümüzde, onların anlattıkları halkımızın, bölgemizin, kentimizin, kasabamızın, köyümüzün ve ailemizin tarihini daha etraflıca anlamamıza yardım etmez mi(ydi)?
Emin olun kardeşlerim bu tarihi bize onlardan başka, onlardan daha iyi anlatacak ta yoktur. Evet sözlü olarak anlatacaklar bize. Bu hep böyle oldu şimdiye kadar. Ama artık bir adım daha atmamız, sözü sese dökmemiz ve kayıt etmemiz, anlatılanı filme çekip ekrana yansıtmamız gerekli. İşte sözlü tarih budur ve sözlü tarih böyle ortaya çıkıyor. Bunun da en iyisini bizzat bizler yapabiliriz. Hepimiz ve her isteyen. Bu kitapta bunun araç ve gereçlerini, yollarını, yöntemlerini sizlerle paylaşmak istiyorum. Evet herbirimiz teketek veya birlikte birer sözlü tarih yaratıcısı olabiliriz: Bir kaset bir kaset daha, bir film bir film daha ve işte önümüzde geçmişimizi anlatan, kem gözlerin önüne de seren, kim olduğumuzu, nereden geldiğimizi, neler yaptığımızı, nasıl yaptığımızı ispat eden, kimliğimizin unsurlarını bir bir ortaya çıkaran hazinemiz: Sözlü tarihimiz.” (s.7-8)
Tarih, geçmişin şimdiki zamanda yeniden “inşa”sı ve “üretim”idir diye düşünenlerin, sözlü tarih çalışması yapanların ve yapmak isteyenlerin, konuya ilgi duyanların Söylemek Yazmak kitabını bulup okumalarında fayda var.
(*) Söylemek Yazmak, Batmane Yayınevi, Batman-2013, 85 sayfa.
23 Temmuz 2015 tarihinde ve sonrasında:
http://m.gelawej.net/index.php/yazarlar/muslum-uzulmez/2023-tarihle-ilgili-okudugum-kitaplar-4
http://www.insanokur.org/soylemek-yazmak-muslum-uzulmez/
http://www.erganihaber.net/koseyazisi-910-Soylemek-Yazmak.html
yayımlandı.