Vital Cuinet ve Çermik

Vital Cuinet, bir Fransız’dır. 18. yüzyıl başlarında Düyun-u Umumiye (Şimdinin IMF’si diye biliriz) adına Osmanlı kentlerinin ekonomik, sosyal ve kültürel envanter çalışmalarını yapmakla görevlendirilmiştir. Yani Düyun-u Umumiye, Osmanlı’ya borç vermeden önce Osmanlı’nın nesi var, nesi yok diye bir envanter çalışması yaptırır.

Vital Cuinet’in yaptığı bu çalışmalar daha sonraları 1892’de Paris’te, La Turquie d’Asie Géographie Administrative [Asyanın Türkiye’si – İdari Coğrafıya(sı)] ismi altında kitap olarak yayınlanmıştır. Yayınlanan bu kitapta sancakların ve sancaklara bağlı kazaların coğrafi, idari, nüfus, etnik ve dinsel durumu, kısacası, ” Küçük Asya’nın her taşrasının tarifli ve mantıklı istatistiği ” yer almaktadır. Birçok ciltten oluşan bu kitabın 2. cildinde Diyarbakır, Mardin ve Arghana (Ergani) sancaklarına ait veriler yer almaktadır. Ergani Sancağı’na ait çok ayrıntılı bilgilerin arasında Ergani Sancağı’na bağlı Palu Kazası ve Çermik Kazası ile ilgili bilgiler de bulunmaktadır.

Vital Cuinet’in yazdığı kitabın tarihsel bir niteliğe sahip olması, kitapta yer alan bilgilerin sağlam verilere dayanması ve ayrıca Çermik’le ilgili araştırma yapacaklara yardımcı olunması amacıyla ÇERMİK KAZASI ile ilgili bölümün (Ergani ile ilgili bölüm, “Çayönü’nden Ergani’ye Uzun Bir Yürüyüş” kitabımda yayınlanmıştır) Fransızca’dan yaptırdığım Türkçe çevrisini olduğu gibi aşağıya alıyorum:

“ÇERMİK KAZASI

Coğrafi konumu, sınırları:

Çermik kazası Ergani sancağının güney-batısında yer almaktadır. Kuzeyde mamuretul Aziz (Elazığ-M. Üzülmez) ili; doğuda Ergani merkez kazası; güneyde Diyarbakır merkez sancağı; batıda Kuzeyde mamuretul Aziz ili ile sınırlıdır.

Yüz ölçümü:

Kazanın yüz ölçümü 1.248 km², ekilebilir 993 km², dağlık 152 km², ormanlık 103 km² topraklardan oluşmaktadır.

İdari yetkililer:

Çermik kazası: İdarecilerin başkanı bulundukları; kadı ile başlıca kamu idaresi birim şefleriyle; cemaatlerin saygın kişilerinden seçilmiş olan eşit sayıda üyelerden meydana gelen; yönetim kurullarının yardımı ile kaymakam ve bucak müdürleri tarafından yönetilmektedir.

Nüfus:

Yezidi, dini belirsiz 1.800 kişiden meydana gelmektedir.

Kaza merkezi:

Çermik kazası; kaymakam ile kamu idaresinin kaza birimlerinin görev yeri olan 36 C 10′ doğu boylamı, 38 C 5′ kuzey enlem çizgilerinde kurulmuş bir kasabadır. Kasaba; Ergani şehrinin 45 km kuzey-batısında ve ona göre daha güneyde bulunan Ergani Maden’e de aynı mesafede bulunmaktadır. Diyarbakır şehrine kuzey-doğu yönünden 76 km uzaklıktadır.

Çermik kazası, çok rağbet gören ünlü kaplıcalara sahiptir. Kazada güzel bağlar çoktur. Şarapları ve kuru üzümleri makbuldür ve tutulmaktadır.”

22 Aralık 2006 -Ergani Haber ve tekrar
25 Ocak 2007 tarihli Ergani Haber gazetesinde yayımlandı.