Enver Yorulmaz
Okul öncesi yıllarda her zaman “Can Yoldaşı” olduğum ve sonsuz sevgileriyle yoğrulup kendilerinden her konuda geniş bilgi edindiğim Babaannemle, Ergani’den her Hilar’a gidişte ayrı bir heyecan ve merakla dolardım. Beni o derece her görüşte düşünceye salan ve alabildiğine meraklandıran tek konu Hilar’daki akrabalarımızdan her seferinde gördüğümüz yakın ilgi ve içtenlik değildi; öteden beri gerek eski yazı ve figürleriyle, gerekse kayalıkların oyularak adeta ev şeklinde yapılandıran tarih öncesi yerleşim birimlerinin varlığıyla kaynaştırdığımda daima orayı bir mutluluk ve olağanüstü bir ilgiyle dolaşırdım.
Ergani’yi çevreleyen tüm köylerde ya annemle babamın akrabaları veya oralarda yerleşik düzeni bulunan halalarım vardı. Yakınlarını görmeye giden babaannem, mutlaka bindiği eşeğin arkasına beni de alır, bozkırlara doğru çevirdiği yüzüyle, küçük yol arkadaşı olan benle sohbet ede ede; Zilan’ın, İzinop’un, Sincik ve Kalhana’nın, Tilhuzur ve Kiner’in her seferinde gizemli dünyalarına dalardı.
Yıllar sonra Hilar köyümüzün girişinde bulunan mağara evlerin ve tarihi yapıların dışında, aşağıdan geçen çayın kenarında 35-40 yıllık bir kazı çalışmasıyla ortaya çıkarılan on bin yıllık tarihi kalıntıların, benim her seferinde büyük bir heyecan ve merakla gezip incelediğim kaya meskenlerle bağlantılı geçmişinde insanoğlunun ilk kez göçebelikten kurtulup yerleşik düzene geçmesi, ilk kez hayvanları evcilleştirip madeni işlemesi, tarıma geçip ilk buğday tanelerini ortaya koyduğu arkeolojik belgeleriyle, kendini dünya tarihine önemli yerleşik birimi olarak koydu.
Bugüne dek 12 kitabı yayınlanan Müslüm ÜZÜLMEZ, çoğu kez kendi kaderine terk edilen ve hatta ilgi ve bakımsızlık yüzünden gittikçe toprak altına terk edilen bu tarihi değerleri kamuoyunun dikkat ve görüşüne sunmak üzere, On Bin Yıllık Tarihin Tanığı “HİLAR”ı yeniden kitaplaştırdı.
Asıl mesleği Kimya Mühendisliği olan ÜZÜLMEZ’in teknik ve çeşitli araştırmalar üzerine hazırladığı eserlerine zengin geçmişiyle kattığı “HİLAR” kitabında, insanoğlunun yaşam evreleriyle ilgili bilgileri titiz bir araştırmayla gün ışığına çıkarması, her yönden çok önemli bir konu. Gerek yaşadığımız coğrafyanın taşıdığı zengin tarihe katkı sağlamak ve gerekse turizme açılan önemli bir kapı olarak “Çayönü”nün değerini ortaya koymak, başlı başına önemli bir hizmeti oluşturuyor.
Yeni adıyla Sesverenpınar, tarihi ismiyle Hilar olan Çayönü yerleşik biriminin tarihi geçmişiyle ilgili arkeolojik kazılarla ilgili bulgular, en az beş ciltlik kitaplar halinde her seferinde dünya kamuoyunun dikkatine sunulurken, Müslüm ÜZÜLMEZ’in özgün eseri, her yönüyle bu tarihi değerlerin bir bakıma analizini yapmaktadır. Biz de zamanla Hilar’da arkeolojik bulgularla elde edilen tarihi değerlerin Ergani’de açılabilecek bir müzede sergilenmesi gerektiği üzerinde durduk. Bu zengin tarihi yapının koruma altına alınmak suretiyle, turizme açılması gerektiğini her seferinde vurgulamaya çalıştık. Müslüm ÜZÜLMEZ’in çok yönlü bir araştırması olan “HİLAR”, Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından yayınlanmasıyla, eseriyle, bir kez daha dikkatleri “Çayönü”ne çekebileceğine inanıyoruz.
Kültür varlıklarımızın korunması, yitirilmemesi, değerlendirilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması için gerekli gayreti göstermekte de yeterince sorumlu davranmadığımızı kitabın sunuş yazısında belirten, ÜZÜLMEZ, kültür varlıklarının nicelik ve niteliğini tam olarak ortaya koyan bir envanter çıkarılmadığına değiniyor. Çıkarılamayan bu envanter elbette ki HİLAR’da kapsam dahiline alıyor.. UNESCO ve Malta Sözleşmelerini imzalayan ülkemizin bu sorumluluğu daima yerine getirme görevini üstlendiğini belirten yazar, kendi açısından kadim bir yerleşim birimi olan tarihi Hilar’ın zengin geçmişiyle ilgili gerçekleri yazmayı kendisi için önemli bir görev olduğuna değiniyor. Kültürel varlığımızın tanıtımının sağlanması, belgelendirilmesi ve gelecek nesillere aktarılmasında bu açıdan bir katkısının olmasını istediğini belirtiyor.
Amerikalı araştırmacı Ellswort Huntington’un 1903 yılında Hilar’da yaptığı inceleme sonucunda kaleme aldığı “The Hitit Ruins of Hilar, Asia Minor” başlıklı yazısın Türkçe çevrisi ile Hilarlı Şerafettin Güneli’nin “Zağros Yöresinde Değiştirilen Tarihi Yer İsimleri” adlı yazılarını bu kitabın arkasında ek olarak veriyor.
Prof. Dr. Zülküf GÜNELİ de “HİLAR” kitabında bir sunu yazısı yazarak, on bin yıllık tarihi değere sahip Çayönü yerleşik biriminin Mezopotamya uygarlığı içersindeki yerini yeri ve önemiyle ilgili görüşlerini ortaya koymaya çalışıyor.
FATİH’İN HOCALARINDAN MOLLA GÜRANİ DE HİLARLI
Müslüm ÜZÜLMEZ’in kitabının birinci bölümü Hilar Köyü hakkında bilgileri içermekte. Coğrafik açıdan Sesverenpınar’ın (Hilar’ın) yerleşik düzenini dile getiren yazar, taş devrinden günümüze çok sayıda kültür ve devletin yaşamını sürdürdüğü bu topraklarla ilgili araştırmalara değinerek, yörenin bugünkü konumu ve yaşantısı hakkında da bilgilere değiniyor. Fatih Sultan Mehmet’e akıl hocalığı yapan, Osmanlı İmparatorluğu’nda kazaskerlik, kadılık ve şeyhülislamlık gibi önemli devlet hizmetlerinde bulunan, İslam düşünürleri üzerinde derin etki bırakan; bugün başta İstanbul olmak üzere birçok cami, medrese, cadde ve sokağa adı verilen Osmanlı din bilgini Molla GÜRANİ’nin de Hilarlı olduğunu belirten Müslüm ÜZÜLMEZ, konuyla ilgili yazısını şöyle sürdürüyor;
“Cumhuriyet döneminde 1940’lı yıllarda çok kişi ortaokul ve liseyi (Bu okulların o dönemde bulunmaması nedeniyle) Diyarbakır’da bitirmiş ve bunların bir kısmı büyük kentlerde yüksek okullardan başarıyla mezun olmuşlardır. 1960’lı yıllardan sonra yüksek okulu bitirenlerin sayısı bir hayali artmıştır. Hilar, aynı zamanda birçok aydın ve akademisyen çıkarmış bir köydür. Bunlara en güzel örnekler; Bütün Yönleriyle ERGANİ kitabının yazarı Şerafettin GÜNELİ (1928-2006), Prof. Dr. Zülküf GÜNELİ ve Gazeteci-Yazar Enver YORULMAZ’dır. Bu kişilerin Hilar’ın tanıtımına çok emekleri olmuştur..”
Hilar’ın tarih boyunca insanoğlu tarafından yerleşik birimi olarak seçilmiş olmasının nedenlerini tarihi gelişimle ilgili ikinci bölümde anlatan ÜZÜLMEZ, ÇAYÖNÜ bulgularıyla ilgili tüm araştırmaları bu bölümde sunmaktadır. Kitabın 3. Bölümünde ise Ergani ovasında Çayönü dışındaki diğer eski yerleşim birimleriyle ilgili bilgiler vermektedir. 4. Bölümde ise Hilar Mağaraları ve 10 bin yıllık tarihi eserlerle ilgili ayrıntılı konuları işliyor. İlk sığınağımız ve ilk yuvamız olan mağaralar, Hilar kayalıkları ve eski inançlarda kaya kültü, yağmalanan tarihi değerler sonuç ve önerileriyle son bölümde yer alıyor.
Hilar’ın bugünkü yaşantısıyla ilgili görüntüleri kareler halinde kitabına koyan Müslüm ÜZÜLMEZ, bu eseriyle çok önemli bir konuya daha parmak basıyor. Bir bakıma ihmal edilen, yok olmaya mahkum bırakılıp göz ardı durumuna konulan insanlık tarihiyle ilgili bir yerleşkenin üzerine yeniden dikkatleri toplamaya çalışıyor. Bu özgün eserinden ötürü değerli yazar Müslüm Üzülmez’i içtenlikle kutluyor; eline ve yüreğine sağlık diyoruz.
MÜSLÜM ÜZÜLMEZ’İN ÖZ GEÇMİŞİ
Şair, Araştırmacı ve Yazar, Kimya Mühendisi ÜZÜLMEZ 5.11.1950’de Ergani’de doğdu. Liseye dek memleketinde öğrenim gören Yazar, daha sonra Ankara Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’ni bitirdi. 1976’da Kimya Bölümünden mezun olduktan sonra, 1977’de Diyarbakır Belediyesi’nde bir süre görev yaptı. Buradan 1978’de Tekel İçki Fabrikası’na geçti. Bir yıl sonra ayrılarak DİSK’e bağlı BAYSEN (Bayındırlık İşçileri Sendikası) nın Doğu ve Güneydoğu Bölge Organizatörleri oldu. 12 Eylül hareketiyle Sendika kapatılınca, 1981’de Burdur’da kısa devre askerlik hizmetini yaptı. Daha sonra İstanbul’a yerleşerek Büyükşehir Belediyesi’nde görev aldı. Halen Mühendis olarak buradaki görevini sürdürmeye devam etmekte.
Bugüne dek on iki kitabı yayınlanan Müslüm Üzülmez şiir, araştırma ve meslek dallarında oluşturduğu bu kitaplarında ağırlığı daha ziyade özgün eserlerine ve teknik konulara verdi.
Yeni ÇABA
Kültür Sanat Ekonomi ve Aktüel Dergi
Sayı: 65–66 (Eylül-Aralık) Yıl: 2009